برآورد پارامترهای ژنتیکی عملکرد دانه و برخی صفات زراعی گندم با استفاده از تلاقی های دای آلل

هدف از تحقیق حاضر، مطالعه قابلیت ترکیب پذیری عمومی (gca) والدین، ترکیب پذیری خصوصی (sca) هیبریدهای نتاج و برآورد وراثت پذیری و هتروزیس برای عملکرد دانه و برخی از صفات زراعی در جهت توسعه ارقام گندم با عملکرد بالا بود. یک مجموعه دای آلل یک طرفه حاصل از شش ژنوتیپ گندم در یک طرح بلوک های کامل تصادفی در طی فصل زراعی 93-1392 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گچساران در شرایط دیم ارزیابی شدند. اختلاف معنی دار بین ژنوتیپ ها برای تمام صفات مورد مطالعه، بیانگر تنوع قابل توجه در مواد ژنتیکی مورد استفاده بود. اثرات معنی دار gca و sca نشان دهنده نقش عمل افزایشی و غیر افزایشی ژن های کنترل کننده تمام صفات بود. نسبت میانگین مربعات gca به sca و نسبت ژنتیکی ارجحیت عمل غیرافزایشی ژن را برای صفات مورد مطالعه نشان داد. وراثت پذیری عمومی برای تمام صفات مورد مطالعه بالا (67/0-99/0) بود که نقش فاکتورهای ژنتیکی را در کنترل این صفات در مقایسه با اثرات غیرژنتیکی نشان داد. وراثت پذیری خصوصی برای تمام صفات پایین تا متوسط (06/0-37/0) بود. در بین والدین، رقم کوهدشت به عنوان بهترین ترکیب شونده عمومی برای قدرت رشداولیه، تعداد روز تا رسیدن فیزیولوژیک، طول سنبله، طول پدانکل، خروج سنبله از برگ پرچم و عملکرد دانه بود. همچنین هیبرید damara-6 × کوهدشت یک تلاقی با ترکیب پذیری خصوصی مناسب برای تعداد صفات روز تا ظهور سنبله، تعداد روز تا رسیدن فیزیولوژیک، دوره پر شدن دانه، ارتفاع بوته، محتوای کلروفیل، دمای کانوپی، طول دانه و عملکرد دانه بود. انتظار می رود این تلاقی با دارا بودن هتروزیس مثبت برای عملکرد دانه، محتوای کلروفیل و طول دانه و هتروزیس منفی از نظر ارتفاع بوته، نتاج مناسبی تولید کند و به طور موفقیت آمیزی در برنامه های تولید هیبرید به کار گرفته شود. با توجه به سهم بیشتر اثرات غیرافزایشی در کنترل ژنتیکی صفات، بازده ژنتیکی گزینش آنها به ویژه در نسل های اولیه پایین می باشد و گزینش برای بهبود ژنتیکی این صفات می بایست از نسل های پیشرفته اصلاحی آغاز شود.